Αναπλάθοντας τους ήχους της Μεσαιωνικής Κύπρου
Η συμμετοχή μας στο ευρωπαϊκό μουσικό πρόγραμμα Awakening Sleeping Instruments in Europe (στα πλαίσια του ευρωπαϊκού προγράμματος Δημιουργική Ευρώπη/Creative Europe) μας παρείχε τα εφόδια για να (ανα)συνθέσουμε δημιουργικά ένα ηχοτοπίο που θα μπορούσαμε μόνο να φανταστούμε, λόγω των λιγοστών άμεσων μουσικών αναφορών στη βιβλιογραφία, στην λογοτεχνία/ποίηση της εποχής, στην εικονογραφία κ.ο.κ. Η ανα-κατασκευή πέρασε από στάδια έρευνας του ευρύτερου περιεχομένου όπου θα παιζόταν μουσική:
Στο μεσαίωνα, στην Κύπρο.
Με μια κάθετη τομή στα διάφορα στρώματα της κυπριακής ζωής, παρακολουθούμε τους ήχους από τα λαϊκά στρώματα να σμίγουν με επιρροές από άλλες κοινωνικές μερίδες του πληθυσμού, ή θρησκευτικά ακούσματα. Η αυλή, παρά τις κυρίως ευρωπαϊκές της καταβολές, “ακούει” από παρόμοιες πηγές. Οι μουσικοί που λειτουργούσαν έξω από κλειστούς κοινωνικούς κύκλους θα πρέπει (μαντεύουμε) να ήταν λιγοστοί, και ευέλικτοι, όπως επίσης και αναγκαστικά ενήμεροι. Τόσο η έμπνευση, όσο και η ανάγκη επιβίωσης υποδεικνύουν μια πιθανή τάση προς συνειδητή ή ασυνείδητη πρόσμιξη στοιχείων από τις ποικίλες διαθέσιμες μουσικές επιρροές.
Με ένα τέτοιο διαλειπτικό σκεπτικό προσεγγίσαμε ολιστικά την έρευνα στο “πως ήταν τότες στην Κύπρο, αν ήσουν έτσι ή αλλιώς, σε τι περιβάλλον, με τι μαστόρους” κτλ. Με μια εμφανώς ελλειπή, μα συνάμα αρκετά λεπτομερή εικόνα της εποχής, με ένα ιδιαίτερο φακό στη γλώσσα (γλώσσες) που ήταν σε κύρια χρήση, στενέψαμε τα περιθώρια της έρευνας στην περίοδο που δημιουργήθηκε η συλλογή που έφτασε σ’ εμάς σαν Ρίμες Αγάπης ή ως μια Συλλογή Πετραρχικών Ποιημάτων, μια συλλογή που είναι γραμμένη σε μια καθομιλουμένη κυπριακή διάλεκτο, σε μια σύγχρονη χρήση της, ένα πράμα ζωντανό και πρόσφορο για ποίηση στα χείλη του/των δημιουργών της.
Τα ευρεία περιθώρια από άποψης χρόνου του προγράμματος μας επέτρεψαν να εμβαθύνουμε·
• μελετήσαμε τη διάλεκτο και επιμεληθήκαμε ποιήματα της συλλογής
• συνθέσαμε καινούργια ποιήματα και στίχους με πίστη στη φόρμα και τες τότε εκφάνσεις της διαλέκτου
• μελοποιήσαμε τα ποιήματα με βάση δύο μουσικά συστήματα:
– τα ρεύματα της μουσικής που περιέβαλαν το ποιητικό ρεύμα του πετραρχισμού
• στην Ιταλία κατά την περίοδο του ίδιου του Πετράρχη, και των άμεσων ακόλουθών του, και σε γεωγραφικά παραπλήσια μέρη
• την ευρύτερη και πενιχρή καταγραφή περί μεσαιωνικής μουσικής που υπάρχει παραδομένη, για μια αόριστη, μουσικολογικά τουλάχιστον, περίοδο που δρασκαλίζει περίπου χίλια χρόνια
– τα Mακάμ
• ένα μουσικό σύστημα που λόγω των σε βάθος χρόνου εμπορικών, πολεμικών κ.ο.κ. σχέσεων ήταν εδραιωμένο και παρόν στην ευρύτερη ανατολική Μεσόγειο από τους λαούς της περιοχής
• ένα μουσικό σύστημα που εδραιώθηκε και ξεχωριστά στη Μικρά Ασία λόγω της σταθερής επέκτασης της Οθωμανικής αυτοκρατορίας προς τα δυτικά
• τέλος, ένα σύστημα με στενές σχέσεις με τη βυζαντινή μουσική, που ήταν ξεκάθαρα εδραιωμένη στο νησί μέσω της εκκλησίας και της συνεχώς μεταλλασόμενης σχέσης του νησιού με την Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Το απτό αποτέλεσμα της έρευνας ήταν μια δημιουργική “ανα-“σύνθεση, με εφαλτήριο την έμπνευση από την ερευνητική μας βάση, και διάθεση “Μήπως θα μπορούσε να ακουγόταν κάπως έτσι;”. Το Μουσικό Σχήμα Λαβύρινθος Κύπρου (Έλενα Ξυδά, Γιάννης Κουτής, Χριστίνα Πολυκάρπου, Ευριπίδης Δίκαιος), μαζί με τον φιλοξενούμενο μας συνθέτη και μουσικό Peppe Frana από τον Λαβύρινθο Ιταλίας (δεξιοτέχνη και ειδήμονα τόσο στη μεσαιωνική μουσική, όσο και στο μακάμ), παρουσίασε, τον Ιούνιο του 2021 στην αίθουσα Καστελλιώτισσα στη Λευκωσία, τέσσερα τέτοια κομμάτια, πλαισιωμένα από δικές μας ενορχηστρώσεις υφιστάμενων μεσαιωνικών συνθέσεων.
Σαν Παραπλεύρως Παραγωγές και Μουσικό Εργαστήρι Λαβύρινθος Κύπρου, και έχοντας ολοκληρώσει τον κύκλο του ευρωπαϊκού προγράμματος, εξασφαλίσαμε τη στήριξη των Πολιτιστικών Υπηρεσιών και συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Λευκωσίας για τη συνέχιση της δουλειάς αυτής. Προχωρήσαμε με τη μελοποίηση/σύνθεση περισσότερων ποιημάτων, έτσι ώστε να ολοκληρωθεί ένα μουσικό άλμπουμ σε μορφή BookCD.
Για να συμπληρώσουμε καλύτερα την εικόνα που προκύπτει από την έρευνα, εξερευνήσαμε την βυζαντινή μουσική της εποχής, και τη σχέση που ανέπτυξε μέσα από τα χρόνια με την οθωμανική μουσική στην Κύπρο. Εμβαθύναμε παράλληλα στις ιταλικές μας μεσαιωνικές και αναγεννησιακές πηγές. Γλωσσικά εξερευνήσαμε ποιητική σύνθεση πέραν από την Πετραρχική Συλλογή, καθώς και ιστορικές αναφορές σε Κύπριους που είχαν την δυνατότητα να ταξιδέψουν στην Ιταλία.
Οι βασικές δράσεις του Λαβύρινθου Κύπρου, ως εκ τούτου, συμπεριλαμβάνουν:
· μια συναυλία στη Λευκωσία και μια στη Λεμεσό
· μια ζωντανή ηχογράφηση
· μια ημερίδα, όπου θα παρουσιάσουμε σφαιρικά τη δουλειά μας, από πλευράς διαδικασίας, προσέγγισης, έρευνας, σύνθεσης και ενορχήστρωσης με την παρουσία του μουσικού σχήματός μας, για την άμεση μετάφραση της θεωρίας σε ήχο για το κοινό
· ένα ανοιχτό σεμινάριο από τον Peppe Frana, απευθυνόμενο σε μουσικούς και μαθητευόμενους, και με θέμα την Τροπική Μουσική και τους τρόπους προσέγγισής της από μουσικούς που προέρχονται από δυτικές παραδόσεις
Στα πλαίσια του έργου θα πραγματοποιηθούν :
Η συναυλία «Αναπλάθοντας»από το μουσικό σχήμα Λαβύρινθος Κύπρου
Τα μουσικό εργαστήρι «From West To Modal» με τον Peppe Frana
Η παρουσίαση του έργου από την ερευνητική ομάδα